Kısa Sap Saz Mı? Uzun Sap Saz Mı?

Türkiye'de müzik denildiğinde Anadolu'nun en fazla sevilen enstrümanları arasında saz yani bağlama yer alır. Her kentimizde ve her memleketimizde kendi halk müziği ezgilerimiz ile müziğimizi icra etmek için bağlama kullanılır. Ancak saz çalmak isteyen kişiler de bugün kısa sap saz mı uzun sap saz mı sorusunun cevabında muallakta kalabilirler. İşte bu seçimde çoğu kişi profesyonel bilgiye ihtiyaç duyar.

Saz İle Bağlama Arasında Bir Fark Var Mıdır?

Sazın, kısa sap saz veya uzun sap olması ayrı olmakla birlikte öncelikle saz ile bağlama arasında bir fark olup olmadığını bilmek gerekir. Öncelikle saz ile bağlama farkı gözden geçirilirse, sazın bir enstrüman ve aslında çalgı kelimesi için genel bir kavram oluşturduğunu ifade edebiliriz. Yani keman, gitar ya da bağlama gibi bütün enstrümanların saz şeklinde anıldığını belirtmek mümkündür. Bağlama ise bugün halk dilinde saz olarak adlandırılan, ancak kısa sap ve uzun sap saz gibi çeşitleri bulunan, perdeli ve mızrap ile çalınan enstrümandır.

Bağlama Hangi Bölümlerden Olur?

Bağlama kısa sap da olsa uzun sap saz da olsa belirli bölümlere sahiptir. Bağlamanın bu bölümlerini de

• Öncelikle tekne yani sazın gövde adı verilen kısmı,
• Gövdeyi kapatan göğüs
• Gövdeye bağlı olan sap kısımları oluşturur.

Bağlamada gövdenin üstünden gerilmiş şekilde sapın ucuna kadar ulaşan ve burguya bağlanan bağlama telleri yer alır. Bu tellere sap üzerindeki perdeler vasıtasıyla dokunularak, farklı tonlar ve notalar elde edilir. İşte bu noktada da kısa sap saz ile uzun sap saz farkı ortaya çıkar.

Uzun Sap Saz Nedir?

Bilinen eski Anadolu bağlaması bugün halen uzun sap saz olarak çalınmaya ve kullanılmaya devam edilir. Yine adından anlaşıldığı üzere uzun sap bağlama perdelerin yerleştiği sap kısmı uzun olan ve 23 perdeli bağlama çeşididir. Bu bağlama çalınırken, genellikle kara düzen ismi verilen bir teknik kullanılır. Bu teknik bağlamında da alt kısımda bulunan üç telin üzerinde parmak gezdirilirken, tek sıra tel grubu kullanılır. Nadir bir şekilde üst bölümdeki bam tellerine dokunulur ve yüzlerce yıldır köklü bir şekilde bu bağlama çeşidi kullanılmaya devam edilir. Uzun bir sapa sahip olduğu için oktav aralığını daha geniş bir noktaya çeker ve çalan kişiye esneklik sağlar.

Kısa Sap Saz Nedir?

Bağlamada yeni bir düzen olarak kabul edilen kısa sap saz yakın geçmişte geliştirilmiş bir bağlama çeşididir. Uzun sapa göre sapı daha kısa olan bağlama çeşidi olarak ifade edilebilir. Çünkü kısa sap bağlama sap üzerinde 4 perde eksik olarak 19 perdeli şekilde üretilir. Uzun sap çalarken kullanılan kara düzen teknik yerine perde başında bulunan Si ve Do perdelerinin kaldırılması ile bu çeşit elde edilirken, bağlama düzeni gibi daha kurallı ve düzenli bir sistem ile saz çalma imkanını sağlar.

Kısa Sap Saz İle Uzun Sap Saz Farkları Nelerdir?

Genel olarak nasıl geliştirildikleri, teknik özellikleri ve çalma teknikleri üzerinde durulduktan sonra kısa sap saz ile uzun sap saz farkları incelenerek, konuya daha fazla açıklık getirilebilir. Bu açıdan farklar üzerinde madde madde durmak gerekebilir.

• Perde düzeni sayesinde uzun sap saz daha geniş bir ses aralığına sahipken, kısa sap daha dar bir ses aralığıyla daha düşük transpoza imkanı sağlar.
• Uzun sap kullanırken repertuar çok daha geniş bir yapıya ulaşabilir. Ama kısa sap saz çalarken her yörenin müziğini icra etmek ve farklı müzik türlerinde bağlama kullanmak zordur.
• Uzun sap kapo yer almadan kullanılabilirken, kısa sap bağlama daha az perde bulunduğu için kapo kullanılmasını gerektirebilir.
• Uzun sap bağlama çalmak için daha fazla emek gerekirken, kısa sap bağlama daha kısa sürede öğrenilebilir.
• Türk Halk Müziği kültürü için uzun sap ile misket ve fidayda gibi parçalar ya da arabesk parçaları icra edilebilir. Kısa sap ise özellikle özgün müzik, deyişler ve semahlar için daha sık kullanılır.

Bağlama Öğrenmek İçin Hangi Saz Seçilmelidir?

Bağlama öğrenmek için aslında öncelikle ilerleyen dönemde hangi müzik türü ile ilgilenmek isteyeceğinizi göz önünde bulundurabilirsiniz. Fakat bu noktada da kısa sap saz mı uzun sap saz mı sorusu üzerinde durabilirsiniz. Uzmanlar bu seçimin yapılması sırasında öncelikle uzun sap bağlama öğrenerek işe başlamanızı, çünkü bu sayede daha geniş bir düzen öğrenimi imkanı elde edebileceğinizi ifade eder. Üstelik uzun sap daha zor öğrenildiği için ve çok daha geniş bir şekilde müzik çeşitlerine hakim olabileceğinizden dolayı sonrasında kısa sap çalmak da kısa sürede öğrenilerek, daha geniş bir çalma tekniği ve repertuara ulaşılabilir.